Dorpskerk
De geschiedenis van de kerk in vogelvlucht.
Klik op het boekje om te openen.
DorpsKerk Voorthuizen
Kerkhistorie
De eerste eeuwen.
In de eerste eeuwen van onze jaartelling werden in Nederland natuurgoden gediend. Op de Veluwe was dat niet anders. Een zekere Odulphus heeft op zijn zendingsreizen de Veluwe bezocht. Hij werd in de achtste eeuw in de omgeving van het Brabantse dorp Oirschot geboren. Zijn vader was een Frankische edelman. Odulphus werd opgeleid in Oirschot bij lokale geestelijken. Een paar jaar na zijn priesterwijding vertrok hij naar Utrecht. Deze stad was de residentie van bisschop Frederik met wie Odulphus zich wijdde aan de verkondiging van het evangelie onder de Friezen.
In het Friese Stavoren stichtte hij een klooster. Op zijn zendingsreizen kwam hij omstreeks het jaar 830 over de Veluwe, waarbij het Christendom werd overgenomen door veel bewoners. Het Evangelie zoals Odulphus dat verkondigde, was de Rooms Katholieke leer. Traditie stond meer centraal dan Gods Woord.
De eerste reformatie
De bakermat van de Hervorming van de kerk op de Veluwe is ongetwijfeld Garderen. De zogenaamde pastoor van Garderen (Joannes Anastasius Veluanus = Jan Gerritsz Versteghe) speelde daar een belangrijke rol in. Deze Veluanus werd in 1520 te Stroe geboren en was pastoor in Garderen van 1544 -1550. Zijn standbeeld staat bij de kerk in Garderen. Met zijn boekje “Der Leeken Wechwyser” en door zijn prediking heeft hij grote invloed gehad op de reformatie in onze streek. "Der Leeken Wechwyser" heeft hij als vluchteling in Straatsburg geschreven en daar heeft hij ook zijn nieuwe schuilnaam aangenomen, die betekent ‘’De Opgestane Veluwenaar”. Via de werken van Erasmus kwam hij in contact met de boeken van Maarten Luther. Veluanus overleed te Bacharach (D) in 1557. Deze reformator heeft uiteraard ook grote invloed gehad in Voorthuizen, waar in 1594 de laatste pastoor werd vervangen door de eerste gereformeerde predikant.
De eerste kapel te Voorthuizen
In de giftbrief, gedateerd 1031, wordt melding gemaakt van een kapel te Voorthuizen, waar vele pastoors hebben gewerkt onder de bewoners van Voorthuizen en omliggende buurtschappen. Veel is hierover niet bekend. De eerste naam, die in de archieven van de abdij Abdinghof in Paderborn vermeld wordt, is "Florens, capellaen der kapellen te Vorthusen". Zijn naam wordt genoemd in 1358 en hij wordt opgevolgd in 1359 door Nicolaus de Buren. Dit wordt vermeld door pastoor L.A. Hoogeboom in zijn boek "Rondom twee torens". De laatste pastoor van de Rooms-katholieke kerk is Henricus Wolteri; daarna ging men in Voorhuizen over tot de “Gereformeerde Kerk der Verenigde Nederlanden”.
De eerste predikant
De eerste gereformeerde predikant en tevens schrijver was Ds. Johannes Lontius. Hij deed intrede in 1594 en vertrok in 1595 alweer naar Utrecht.
Dr. mr. Willem van den Bergh
Willem van den Bergh werd geboren op 25 februari 1850 in Den Haag. Zijn vader was notaris. Na het Haags Gymnasium studeerde Willem van den Bergh theologie en rechten in Leiden. Hij promoveerde cum laude voor beide richtingen. Hij werd geboeid door het werk van Calvijn. Op 15 oktober 1879 trad hij in het huwelijk met Ida Pierson. Zij was een dochter van Ds. H. Pierson. Zijn eerste gemeente was Schaarsbergen waar op 7 december 1879 de bevestiging door zijn schoonvader plaats vond. Zijn vrouw stierf te Schaarsbergen op 8 februari 1884 op 25-jarige leeftijd aan TBC. Zij liet behalve haar man ook twee dochtertjes na. Ds. Willem van den Bergh had een zwakke gezondheid en leed ook aan TBC. Hij was een eerlijk en vroom mens, met een groot verstand. Hij was zeer bevlogen, werkte letterlijk dag en nacht en had een ruim diaconaal hart. Daar kwam nog bij, dat hij met hart en ziel de gereformeerde stroming binnen de Nederlands Hervormde Kerk aanhing. In Schaarsbergen vond hij daarin medestanders, maar niet voldoende. In Voorthuizen kreeg hij de vrije hand. Hier was de kerkenraad door zijn beide voorgangers al in die richting geleid.
Dominee Willem van den Bergh (1850-1890),
de eerste gereformeerde predikant van Voorthuizen (1884-1890).
Ds. Willem van den Bergh beroepen
Na 43 beroepen (in 4 jaar tijd! ) nam Ds. Willem van den Bergh uiteindelijk het beroep van de Hervormde Gemeente Voorthuizen aan, onder voorwaarden dat hij zich niet gebonden achtte om alles te doen wat volgens de verordeningen van de Nederlandsche Hervormde Kerk aan de kerkenraden en leraars werd voorgeschreven. Op zondagmorgen 12 oktober 1884 werd hij bevestigd door een van zijn voorgangers Ds. H. W. van Loon en 's middags vond de intrede plaats. Dat hij bevestigd werd door zijn Ds. H. W. van Loon en niet door zijn schoonvader zegt al veel, want ook deze predikant ging uiteindelijk mee in de Doleantie en zijn schoonvader niet. De intrede preek ging over; Psalm 51:19b en 20: "Een gebroken en verslagen hart zult Gij, o God, niet verachten. Doe wel aan Sion naar Uw welbehagen, bouw de muren van Jeruzalem op".
In de jaren daarna werd duidelijk dat de kerk in Voorthuizen weer wilde terugkeren naar een bijbelse prediking en de ambten weer in ere wilde herstellen. Verbazingwekkend was de tomeloze energie, die de nieuwe dominee van Voorthuizen aan de dag legde. Ondanks zijn zwakke gezondheid, die uitliep op een vroegtijdig levenseinde hier op aarde, wist hij van aanpakken. Al op de eerste kerkenraads-vergadering op 13 okt. 1884, de dag nadat hij was bevestigd, werden de volgende besluiten genomen:
1. De predikant houdt elke maandagavond spreekuur voor de gemeente.
2. Hij houdt elke woensdagavond een bijbellezing: de ene week in Voorthuizen en de andere in Zwartebroek; Te beginnen met Exodus.
3. De jongelingsvereniging wordt gevraagd zich onder toezicht van de kerkenraad te stellen en zich verder beschikbaar te houden voor de ambten, en vooral het diaconaat.
4. Het huisbezoek wordt ingevoerd; Ds. Van den Bergh en ouderling Van Zeggelaar zullen daar deze week mee beginnen.
5. Voor de kerkdienst begint zal voortaan één der broeders in de consistorie een zegen vragen.
6. De kerkenraadsvergadering zullen voortaan niet maandelijks maar wekelijks gehouden worden, en wel op donderdagavond.
7. De post directie zal gevraagd worden voortaan op zondag geen post op zijn adres te bezorgen.
8. Geen zakelijke afkondigingen meer na afloop van de kerkdienst in de kerk.
9. Het zingen van gezangen werd afgeschaft, en het woord gezang op het psalmbord zal worden verwijderd.
10. Nieuwe huwelijksbijbels zullen worden aangeschaft en dan zonder gezangen.
Dominee Willem van den Bergh (1850-1890), de eerste gereformeerde predikant van Voorthuizen (1884-1890).
Drastisch werd het “kerkherstel” ter hand genomen, waarbij tevens de naam van Hervormde Gemeente te Voorthuizen werd gewijzigd in de “Gereformeerde Kerk te Voorthuizen”. Verder richtte Ds. Willem van den Bergh scholen met de bijbel op, eerst in Zwartebroek op 20 jan. 1887 en daarna op 17 sept. 1888 ook in Voorthuizen. Vier jaar lang schreef hij zelf de notulen van alle kerkenraadsvergaderingen.
Op zondag 5 feb. 1886 heeft de kerkenraad van Voorthuizen alle banden met de synodale hiërarchie verbroken door het tekenen van de akte van Losmaking. Hiermee was de Doleantie een feit.
Doleantie 1886
De Doleantie is onlosmakelijk verbonden met Voorthuizen en de op 12 oktober 1884 bevestigde predikant ds. Willem van den Bergh.
In Voorthuizen voelde men zich medeplichtig aan de toestand van de landelijke kerk. Daarom drong Ds. Willem van den Bergh zo aan op verootmoediging, bekering en reformatie. Hij wordt wel het 'geweten van de Doleantie' genoemd. Op maandag 2 februari 1885 werd er een eerste bidstond gehouden voor kerkherstel, later gebeurde dit iedere donderdag. Op 22 augustus 1885 werd door de synode een verzoek van zeventig predikanten om de kerk te reformeren afgewezen. De roep om reformatie werd steeds groter.
Dr. mr. Willem van den Berg werd kort voor zijn dood benoemd als hoogleraar aan de VU te Amsterdam. Hij overleed aan TBC op 30 april 1890 in Montreux, waar hij wegens zijn zwakke gezondheid was opgenomen.
De grafsteen van Dr.Mr. Willem van den Bergh met daarop de tekst:
”Dr.Mr. Willem van den Bergh, Geb. Te ’s Gravenhage 25 februari 1850.
Het graf werd later vanuit Territet naar Nederland overgebracht en op 29 april 1952 onthuld.
De wederopbouw
Aanvankelijk veranderde er niets in Voorthuizen, de kerkdiensten en de pastorale activiteiten gingen gewoon door voor diegenen die in de Doleantie meegingen. Voor degenen die de Hervormde kerk trouw bleven, werd het geestelijk leven sterk verwaarloosd door de kerkelijk leiding en een kerkenraad was er niet meer.
Meester G. G. van Goor, hoofd van de openbare school, heeft trouwe gemeente leden weten te verzamelen. Uiteindelijk kon onder leiding van de synode weer een kerkvoogdij gekozen worden op 30 apr. 1892. Deze kerkvoogdij kon in datzelfde jaar alle kerkelijke goederen en gebouwen weer in ontvangst nemen. En uiteindelijk kon kandidaat en later politicus Ds. C.A. Lingbeek de herdersstaf op 11 mrt 1894 in de hervormde gemeente Voorthuizen weer opnemen.
De tweede predikantsplaats
In Voorthuizen vond een groei van de bevolking plaats, waardoor de gemeente te groot werd voor een predikant. Daarom werd besloten om een tweede predikantsplaats te stichten, die vorm kreeg door het beroep op Ds. H. A. van Slooten. Hij werd op 25 sept. 1960 bevestigd.
De Ichtuskerk
In de jaren 60 vormde zich een groepje mensen dat naast de bestaande Hervormde Gemeente kerkdiensten ging beleggen, omdat zij de inhoud van de prediking en de liturgische vormgeving graag anders zouden zien. Op 9 februari 1972 is de stichting van de deelgemeente ‘Ichtuskerk’ officieel een feit geworden.
PKN
Tot 1 mei 2004 maakte onze gemeente deel uit van de Nederlandse Hervormde Kerk. Vanaf die datum is deze kerk verenigd met de Gereformeerde Kerken en de Lutherse Kerk in de Protestantse Kerk in Nederland (www.pkn.nl). Dat betekent dat, landelijk gezien, onze hervormde gemeente, de gereformeerde kerk en de hervormde deelgemeente ‘Ichtuskerk’ te Voorthuizen in de P.K.N. zijn opgenomen.
